Το νέο βιβλίο του Πάνου Σαββόπουλου
Ρεμπετοκουβέντα σήμερα, με αφορμή το βιβλίο «Οι ρίζες των ρεμπέτικων…», υπότιτλος: «Τα παραδοσιακά Ρεμπέτικα τραγούδια (1906-1931)» (εκδ. Οδός Πανός), του Πάνου Σαββόπουλου, γνωστού από έρευνές του στο συγκεκριμένο μουσικό είδος. Οπως εξηγεί ο ίδιος, με το βιβλίο αυτό επιχειρεί μια αναζήτηση στις ρίζες των ρεμπέτικων τραγουδιών (θέμα θολό και δισεπίλυτο, όπως ομολογεί), για να καταδείξει ότι «αυτές βρίσκονται στα πρώτα πρώτα ρεμπέτικα, τα οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε “μάγκικα”, “κουτσαβάκικα”, “μόρτικα” κ.λπ., δηλαδή τραγούδια που εξέφραζαν τους μάγκες, τα κουτσαβάκια, τους μόρτες κ.λπ., αφού προήλθαν απ’ αυτούς».
«Μόρτικα»…
Τα εν λόγω τραγούδια, εξηγεί ο Σαββόπουλος, τα γνωρίζουμε μόνο από τις ηχογραφήσεις τους, οι οποίες έγιναν από το 1906 ώς το 1931 στην Αμερική και την Ελλάδα. Οι ποικίλες ηχογραφήσεις τους στις 78 στροφές εκτιμά ότι είναι 135-140, διευκρινίζοντας ότι αυτές αντιστοιχούν μόνο σε 75 διαφορετικά τραγούδια, δεδομένου ότι υπάρχουν επανηχογραφήσεις κάποιων γνωστών τραγουδιών. Από αυτά, τα 25 ανήκουν σε τραγούδια με συγκεκριμένη θεματολογία στίχων, τα υπόλοιπα ανήκουν σε περίπου 45 ξεχωριστά τραγούδια τα οποία αποτελούνται από μια τυχαία συρραφή διαφόρων αδέσποτων στίχων, χωρίς εννοιολογική σύνδεση μεταξύ τους. Στιχάκια της μαγκιάς και του κόσμου της, στιχάκια αστικά, λαϊκά – ακόμα και δημοτικά.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις μελωδίες, προσθέτει ο Σαββόπουλος. Αυτές οι μελωδίες προέρχονται κυρίως από την αστική-λαϊκή παράδοση, το δε μουσικό ύφος, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, είναι ανατολίτικο. Κάπως έτσι η μαγκιά της Σμύρνης και της Πόλης, του Πειραιά και της Αθήνας έφτιαξε τα δικά της τραγούδια. Και είναι σωστό να τονιστεί ότι αυτά τα τραγούδια είναι σαφώς αυτοβιογραφικά, όπως τα πρώτα πειραιώτικα ρεμπέτικα τα οποία έγραψαν τη δεκαετία του 1930 επώνυμοι δημιουργοί, οι οποίοι ζούσαν μέσα στη μαγκιά: ο Μάρκος, ο Δελιάς, ο Μπάτης.
Το κομπολόι
Τόσο στο εξώφυλλο όσο και στο εσωτερικό του βιβλίου του Σαββόπουλου, γίνεται επίσης λόγος για τα «κομπολόγια και μπεγλέρια στα ρεμπέτικα», καθώς και «τα μαχαίρια της μαγκιάς». Γράφει:
«Το πιο γνωστό αντικείμενο χειρός στη μαγκιά, αλλά και μέγα σύμβολό της, το κομπολόι. Πράγματι, το κομπολόι ήταν κάποτε το φετίχ της μαγκιάς. Στα τέλη του 1800 και αρχές του 1900, όλα τα κουτσαβάκια κρατούσαν κι από ’να κομπολόι, το οποίο, μαζί με το μαχαίρι, το ζουνάρι, το καπέλο, αλλά και το μουστάκι ήταν τα “σήματα κατατεθέντα” της υπόστασής τους». Και πιο κάτω:
«Κάποιοι μάγκες, ενδεχομένως και του… γλυκού νερού, εκτός από το κανονικό τους κομπολόι με τις κεχριμπαρένιου χρώματος χάντρες, χρησιμοποιούσαν κι ένα κομπολόι με άσπρες και μαύρες χάντρες. Αυτό συνέβαινε όταν βρίσκονταν σε ειδικούς χώρους, για παράδειγμα σε φυλακές.
Εξηγούσαν δε πάντα πρόθυμα, σε κάθε σχετική ερώτηση, ότι οι άσπρες χάντρες αντιπροσώπευαν τις γκόμενες που είχαν κατακτήσει και οι μαύρες τους φόνους που είχαν διαπράξει. Μάλιστα οι πιο “φανατικοί” τόνιζαν ότι επειδή δεν είναι και άκαρδοι, αν και φονιάδες, βάζουν γύρω στο καπέλο τους πιο φαρδιά και μαύρη διακοσμητική ταινία (αντί για τη συνηθισμένη) για να πενθούν έτσι, τόσο αυτούς που είχαν σκοτώσει όσο και αυτούς που θα σκότωναν… μελλοντικά. Μια τέτοια ταινία βλέπουμε και στο καπέλο του Σαρκαφλιά στη γνωστή φωτογραφία».
Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα ψηφιακό cd με 41 παραδοσιακά ρεμπέτικα, με αδέσποτα στιχάκια και ένα blues. Περιέχει ακόμα τους στίχους 160 τραγουδιών, καθώς και 149 φωτογραφίες που έχουν άμεση σχέση με τα κείμενα.
Σαν κατακλείδα, «Οι ρίζες των ρεμπέτικων…» του Πάνου Σαββόπουλου προσφέρουν το δικό τους μερίδιο στην έρευνα για το ρεμπέτικο τραγούδι, που τα τελευταία χρόνια συγκινεί τη νεολαία, αλλά και κάνει διεθνή… καριέρα δίπλα στους άλλους διεθνείς μουσικούς θησαυρούς – το tango και το blues… «Σε κάθε περίπτωση», λέει αναφερόμενος στην έρευνά του, «εγώ μια αρχή με μεράκι έκανα και φυσικά ο δρόμος είναι ανοιχτός»!
Οσοι έχουν μνήμες από τη χούντα, θα θυμούνται τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε στον αντιδικτατορικό αγώνα η Διεθνής Αμνηστία, που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Μα αυτοί είναι κομμουνιστές, εχθροί της Ελλάδος!» έλεγε οργισμένος χουντικός στρατιωτικός σε κρατούμενο. Ετσι ήταν τότε – όποιος δεν ήταν με τη δικτατορία ήταν κομμουνιστής.
Από το 1961 η Διεθνής Αμνηστία υπερασπίζεται τη ζωή των όπου γης καταπιεσμένων. Κρατούμενοι συνείδησης απελευθερώνονται, θανατικές ποινές αναστέλλονται, βασανιστές οδηγούνται ενώπιον της Δικαιοσύνης, κυβερνήσεις πείθονται να αλλάξουν τις πρακτικές και τις νομοθεσίες τους. «Για τη συνεισφορά της στην εξασφάλιση της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και κατ’ επέκταση της ειρήνης», η Διεθνής Αμνηστία έχει τιμηθεί το 1977 με το Νόμπελ Ειρήνης.
Υπέρ των σκοπών της Διεθνούς Αμνηστίας ήταν η συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με την αφιλοκερδή συμμετοχή καλλιτεχνών: Σαββόπουλος, Νταλάρας, Νέγκα, Πασχαλίδης, Θηβαίος, Αντωνοπούλου, Μάστορας. Τον καλό της λόγο για το έργο της Αμνηστίας, πλην των καλλιτεχνών, είχε από σκηνής και η Ελενα Ακρίτα. (Οσοι επιθυμούν να συνδράμουν στο έργο αυτής της ανεξάρτητης οργάνωσης, πληροφορίες στο τηλέφωνο 210-3600628).
Να σταθώ στη νεαρή τραγουδίστρια Ρίτα Αντωνοπούλου, που στην ίδια συναυλία αφιέρωσε την «Ελένη» (στίχοι Τσικληρόπουλου, σύνθεση Μικρούτσικου) στην πολύπαθη Ελένη της Ρόδου, καθώς και στην κάθε Ελένη, που δεινοπαθεί στα χέρια αδίστακτων «κατακτητών». (Και φυσικά αρμόδια να τους κρίνει είναι η Δικαιοσύνη και όχι ο κάθε αυτόκλητος τιμωρός).
ΚΑΙ… Νισάφι με τα δημοσιογραφικά «πρωτοφανή» και «απίστευτα» – που και προφανή είναι, και συνηθισμένα.

Πηγή: www.efsyn.gr