Ερευνες έχουν δείξει ότι η ακτινοθεραπεία έπειτα από χειρουργική επέμβαση για καρκίνο του μαστού μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο επανεμφάνισης της νόσου στον μαστό, ενώ έχει θετικές επιδράσεις και στην επιβίωση των ασθενών.
Τα στοιχεία που έχουμε σήμερα δείχνουν ότι οι γυναίκες που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία έχουν μείωση των τοπικών υποτροπών στα δέκα χρόνια κατά 50% σε σχέση με τις ασθενείς που είχαν υποβληθεί μόνο σε ογκεκτομή, ενώ μειώνονται σημαντικά και οι θάνατοι από τη νόσο έπειτα από 15 χρόνια.
Να τονιστεί πως η ακτινοθεραπεία συμβάλλει στο να αποφευχθεί ένας θάνατος από καρκίνο του μαστού για κάθε 4 τοπικές υποτροπές οι οποίες αποφεύγονται.
Σε ακτινοθεραπεία υποβάλλονται και γυναίκες έπειτα από μαστεκτομή, με στόχο τη μείωση του ποσοστού τοπικοπεριοχικής υποτροπής αλλά και την αύξηση της ολικής επιβίωσης.
Οι γυναίκες που πρέπει να ακτινοβοληθούν είναι κυρίως εκείνες που έχουν μεγάλες πιθανότητες επανεμφάνισης της νόσου στην περιοχή του χειρουργείου.
Αυτό συμβαίνει, όταν ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 5 εκατοστά, υπάρχουν θετικά χειρουργικά όρια, όταν διηθείται το δέρμα ή το θωρακικό τοίχωμα, όταν υπάρχει πολυεστιακή νόσος ή όταν έχουν θετικούς λεμφαδένες.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η ακτινοθεραπεία έπειτα από μαστεκτομή μειώνει κατά 70% την εμφάνιση τοπικών υποτροπών στα 5 χρόνια παρακολούθησης και μειώνει σημαντικά τη θνησιμότητα όταν υπάρχουν πάνω από 4 θετικοί λεμφαδένες.
Ακτινοθεραπεία μαστού σε σύντομο διάστημα (ταχύρρυθμα σχήματα)
Στην Ελλάδα εφαρμόζονται πλέον νέες τεχνικές ακτινοθεραπείας που είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές. Αρχικά να αναφερθούμε στα υποκλασματοποιημένα σχήματα, στα οποία χορηγούνται υψηλές δόσεις ακτινοθεραπείας σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η ακτινοθεραπεία μειώνεται από 5 σε 3 εβδομάδες και αυτό έχει αποτέλεσμα οι ασθενείς να ξοδεύουν λιγότερο χρόνο στο νοσοκομείο και περισσότερο χρόνο στην οικογένεια και τη δουλειά τους.
Παράλληλα εξοικονομούνται χρήματα τόσο από τους ασθενείς όσο και από το σύστημα υγείας.
Μελέτες αναφέρουν ότι ασθενείς που έλαβαν υποκλασματοποιημένα σχήματα δεν είχαν διαφορά στα ποσοστά τοπικής υποτροπής, στα ποσοστά επιβίωσης ή στο κοσμητικό αποτέλεσμα σε σύγκριση με τις γυναίκες που έλαβαν τα κλασικά σχήματα. Μάλιστα στις γυναίκες με υποκλασματοποιημένα σχήματα αναφέρεται μείωση της οξείας και απώτερης τοξικότητας.
Η επιταχυνόμενη μερική ακτινοβόληση μαστού είναι η χορήγηση υψηλής ακτινοθεραπευτικής δόσης αυστηρά στην κοίτη του όγκου με περιθώριο ενός-δύο εκατοστών γύρω από αυτήν, σε αντίθεση με την ακτινοβόληση ολόκληρου του μαστού όπως συνήθως γίνεται.
Η αρχική ιδέα βασίστηκε στο γεγονός ότι στα περιστατικά πρώιμου καρκίνου του μαστού το 85% των τοπικών υποτροπών ύστεα από ογκεκτομή εμφανίζεται στην κοίτη του όγκου.
Πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας τον κλασικό γραμμικό επιταχυντή με τη μέθοδο της εξωτερικής ακτινοθεραπείας, είτε με τη μέθοδο της βραχυθεραπείας κάνοντας χρήση ειδικών επεμβατικών εξαρτημάτων (καθετήρες) τα οποία φέρουν τις πηγές της ακτινοβολίας μέσα στην κοίτη του μαστού όπου προϋπήρχε ο κακοήθης όγκος, χορηγώντας δόση σύμφωνα με το πλάνο θεραπείας.
Με τη μέθοδο αυτή κερδίζουμε χρόνο και μειώνουμε την τοξικότητα αυξάνοντας την ημερήσια δόση ακτινοβολίας. Αυτό συμβαίνει γιατί ολοκληρώνεται η θεραπεία σε λιγότερες συνολικά συνεδρίες, ενώ ταυτόχρονα είναι μικρότερη η περιοχή του μαστού η οποία ακτινοβολείται.
Είναι σημαντικό αν σκεφτεί κανείς πως με την επιταχυνόμενη μερική ακτινοβόληση του μαστού η συνολική θεραπεία έχει χρονική διάρκεια έως 5 ημέρες συγκριτικά με τον κλασικό κύκλο ακτινοβολίας ο οποίος διαρκεί περίπου 6 εβδομάδες (30 συνεδρίες).
Η μέθοδος αυτή αφορά ειδική ομάδα ασθενών με πρώιμο καρκίνο του μαστού και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Αναλυτικά, η επιταχυνόμενη μερική ακτινοβόληση μαστού συστήνεται σε γυναίκες ηλικίας άνω των 50 ετών, με μέγεθος όγκου έως 2cm, με αρνητικά χειρουργικά όρια (τουλάχιστον 2mm προς όλες τις κατευθύνσεις), διηθητικό πορογενές καρκίνωμα με θετικούς οιστρογονικά όγκους και χωρίς καρκινικά κύτταρα στους μασχαλιαίους λεμφαδένες.
Νέες και αποτελεσματικές τεχνικές ακτινοθεραπείας, όπως είναι η 3D τεχνική, η IMRT-VMAT τεχνική και η ακτινοθεραπεία με έλεγχο αναπνοής (DIBH), εφαρμόζονται στη χώρα μας, επιτυγχάνοντας την ίαση των ασθενών και διασφαλίζοντας άριστη ποιότητα ζωής.
H σύμμορφη τρισδιάστατη ακτινοθεραπεία (3D conformal radiotherapy – CRT) επιτυγχάνει να προσαρμόσει την περιοχή υψηλής δόσης στον ακριβώς καθορισμένο όγκο-στόχο.
Η τεχνική αυτή περιορίζει τη δόση στους παρακείμενους υγιείς ιστούς χρησιμοποιώντας πολλαπλά πεδία ακτινοβολίας ομοιόμορφης έντασης.
Με την ογκομετρικά διαμορφούμενη τοξοειδή ακτινοθεραπεία (IMRT-VMAT) ο ασθενής ακτινοβολείται περιστροφικά και επομένως από πάρα πολλές κατευθύνσεις.
Ταυτόχρονα το σχήμα και η ένταση της δέσμης ακτινοβολίας μεταβάλλονται συνεχώς και με τρόπο ώστε να περιορίζεται στο ελάχιστο δυνατό η δόση στα υγιή όργανα, αυξάνοντας παράλληλα τη δόση στον όγκο-στόχο. Με την τεχνική αυτή περιορίζεται η ακτινοβολία σε γειτονικά όργανα, μειώνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης σοβαρών παρενεργειών, όπως η ακτινική πνευμονίτιδα και καρδιολογική νόσος.
Με την πρωτοποριακή ακτινοθεραπεία με έλεγχο αναπνοής (DIBH), η ακτινοβόληση γίνεται σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής προστατεύοντας τόσο την καρδιά όσο και τον πνεύμονα.
Η διαδικασία επιτρέπει τη χορήγηση της ακτινοβόλησης στη φάση της εισπνοής κατά την οποία η απόσταση της καρδιάς από τον μαζικό αδένα μεγιστοποιείται, με αποτέλεσμα η δόση ακτινοβολίας που λαμβάνουν η καρδιά και ο πνεύμονας να ελαχιστοποιείται.
Σε ποιες γυναίκες εφαρμόζεται η συγκεκριμένη ακτινοθεραπεία; Στις γυναίκες με καρκίνο στον αριστερό μαστό οι οποίες έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρδιολογικά προβλήματα εξαιτίας της ιδιαίτερης ανατομικής θέσης της καρδίας, της ανατομίας του θωρακικού κλωβού όπως και εξαιτίας της αναγκαιότητας ακτινοβόλησης μιας ομάδας λεμφαδένων (έσω μαστικοί) οι οποίοι βρίσκονται σε κεντρική θέση του θώρακα.
Επίσης προτιμάται η χρήση της σε γυναίκες νεαρής ηλικίας και σε όσες έχουν ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πρόκειται για μια μη επεμβατική και πάρα πολύ καλά ανεκτή τεχνική από τις ασθενείς.
Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο σε γυναίκες και εκτιμάται ότι μία στις οκτώ γυναίκες θα παρουσιάσει τη συγκεκριμένη κακοήθεια σε κάποια φάση της ζωής της. Ωστόσο, αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάει καμία γυναίκα είναι ότι ο καρκίνος του μαστού είναι μια νόσος που μπορεί να ιαθεί, αρκεί να διαγνωσθεί έγκαιρα.
Η γυναίκα στην ενήλικη ζωή της θα πρέπει να αυτοεξετάζει τους μαστούς της μία φορά τον μήνα. Από την ηλικία των 20 ετών η εξέταση πραγματοποιείται και από τον γυναικολόγο σε ετήσια βάση.
Στα 35 έτη συνήθως η γυναίκα υποβάλλεται στην πρώτη μαστογραφία αναφοράς, ενώ μετά τα 40 οι οδηγίες είναι για όλες τις γυναίκες να υποβάλλονται σε μαστογραφία και κλινική εξέταση των μαστών από εξειδικευμένο ιατρό, μία φορά τον χρόνο.
Οσο νωρίτερα διαγνωσθεί ένας καρκίνος του μαστού τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες για επιτυχημένη θεραπεία.
Ποιες γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού;
Στους παράγοντες κινδύνου συμπεριλαμβάνονται η μεγάλη ηλικία, αφού το 80% των καρκίνων εμφανίζεται σε γυναίκες μεγαλύτερες των 50 ετών, και η ύπαρξη oικoγενειακού ιστoρικού. Επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό έχουν οι γυναίκες με έναν ή περισσότερους συγγενείς πρώτου ή δεύτερου βαθμού που εμφάνισε καρκίνο του μαστού σε νεαρή ηλικία.
Ο κίνδυνος σχεδόν πενταπλασιάζεται όταν υπάρχουν δυύ συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο του μαστού στο ιστορικό τους.
Στους παράγοντες κινδύνου ανήκουν ακόμη γενετικές μεταλλάξεις σε γονίδια που κληρονομούνται από τους γονείς στα παιδιά, όπως είναι τα γονίδια BRCA-1 και BRCA-2, αλλά και η ύπαρξη σε προηγούμενη βιοψία μαστού διηθητικού ή μη διηθητικού καρκινώματος. Οι γυναίκες που έχουν παρουσιάσει μία φορά καρκίνο του μαστού έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν νέο καρκίνο στον ίδιο ή στον άλλο μαστό.
Επιπλέον, στις γυναίκες υψηλού κινδύνου για να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού είναι όσες είχαν έναρξη της περιόδου σε μικρή ηλικία και παύση της σε μεγάλη ηλικία, όσες λάμβαναν μακροχρόνια αντισυλληπτικά και θεραπεία oρμoνικής υπoκατάστασης, ενώ επιβαρυντικοί παράγοντες θεωρούνται η ατεκνία ή η απόκτηση πρώτoυ παιδιoύ σε μεγάλη ηλικία, προηγηθείσα ακτινοθεραπεία στον θώρακα πριν από την ηλικία των 30 ετών (συνήθως για τη νόσο του Hodgkin), η μεγάλη κατανάλωση oινoπνεύματoς και η παχυσαρκία.
Ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να ανησυχήσουν τις γυναίκες; Το συνηθισμένο προειδοποιητικό σημείο του καρκίνου του μαστού είναι ένα συμπαγές ογκίδιο που συνήθως δεν μπορεί να μετακινηθεί και μπορεί να πονάει ή όχι.
Αλλες γυναίκες με καρκίνο του μαστού εμφανίζουν έκκριση ορώδους ή αιμορραγικού υγρού από τη θηλή.
Επίσης, οι γυναίκες πρέπει να ανησυχήσουν όταν η θηλή τους εμφανίζει εισολκή (είναι στραμμένη προς τα μέσα) ή βγάζει σκουρόχρωμο υγρό και να απευθυνθούν άμεσα σε ιατρό σε περίπτωση που παρουσιάσουν αλλαγή στο σχήμα ή στην εξωτερική καμπύλη του μαστού και σε περίπτωση που το δέρμα πάνω από τον όγκο μοιάζει με φλούδα πορτοκαλιού ή παρουσιάζει εσοχές (κοιλότητες) στις περιοχές όπου έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος.
Αν και δεν υπάρχει κάποιος σίγουρος τρόπος να εμποδίσουμε την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, ωστόσο μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο ανάπτυξης ή να τον εντοπίσουμε σε αρχικό στάδιο και να έχουμε καλύτερη πρόγνωση.
Η αλλαγή του τρόπου ζωής, όπως υγιεινή διατροφή, σωματική άσκηση, αποφυγή παχυσαρκίας και αποφυγή της έκθεσης σε άσκοπη ακτινοβολία, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, ενώ η τήρηση των κανόνων προληπτικού ελέγχου με τακτική κλινική εξέταση των μαστών και ετήσια μαστογραφία οδηγεί στην έγκαιρη διάγνωση και πολλές φορές στην πλήρη ίαση.
*ακτινοθεραπεύτρια ογκολόγος, αναπληρώτρια διευθύντρια Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Νοσοκομείου «Υγεία»

Πηγή: www.efsyn.gr