Του Γιώργου Καπόπουλου
kapopoulos@pegasus.gr

«Μητέρα όλων των Μαχών» είναι η διατύπωση που επέλεξε ο Σαντάμ Χουσεΐν όταν ξέσπασε η Καταιγίδα της Ερήμου στις αρχές του 1991, μια φράση χωρις αντίκρισμα γιατί η νίκη των ΗΠΑ και των Συμμάχων τους ήταν σχετικά σύντομη και με μικρό κόστος.

Δεν συμβαίνει το ίδιο με τη διπλή εκλογική αναμέτρηση στη Γαλλία, προεδρική εκλογή και στην συνέχεια βουλευτικές εκλογές, όπου η ανατροπή ή καλύτερα οι ανατροπές είναι δεδομένες με άγνωστο το πολιτικό τους στίγμα και το πρόσωπο ή τα πρόσωπα που θα τις ενσαρκώσουν.

Αύριο βράδυ όταν κλείσουν οι κάλπες του πρώτου γύρου της προεδρικής εκλογής τίποτε δεν θα είναι ίδιο στη Γαλλία και στην Ε.Ε.-Ευρωζώνη.

Πώς φθάσαμε ως εδώ στη Γαλλία; Ποια είναι τα σενάρια για την επόμενη μέρα; Θα υπάρξει ντόμινο που θα επηρεάσει τους κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία και σε ποιο βαθμό θα επηρεασθεί η έκβαση των βουλευτικών εκλογών στη Γερμανία στα τέλη Σεπτεμβρίου;

Πώς φθάσαμε έως εδώ
Πριν από δεκαπέντε χρόνια, στις 21 Απριλίου του 2002, στον πρώτο γύρο της προεδρικής εκλογής, η Γαλλία και η Ευρώπη βρέθηκαν σε κατάσταση σοκ: Σε μια προεδρική εκλογή που έμοιαζε ως μονομαχία του δεξιού προέδρου Σιράκ και του αριστερού πρωθυπουργού Ζοσπέν ο ηγέτης του Ακροδεξιού Μετώπου Ζαν Μαρί Λεπέν, πατέρας της Μαρίν, έκανε την έκπληξη αποκλείοντας τον πρωθυπουργό για να μονομαχήσει με τον πρόεδρο στον δεύτερο γύρο.

Η προειδοποίηση του εκλογικού σώματος προς την πολιτική ελίτ ήταν ξεκάθαρη, αλλά ξεχάσθηκε γρήγορα στην ευφορία των αποτελεσμάτων του Δεύτερου Γύρου, όταν ο Σιράκ πήρε πάνω από 80% και ο Λεπέν σχεδόν έμεινε στα ποσοστά του πρώτου γύρου.

Τι είχε συμβεί τότε; Πολύ απλά η γαλλική κοινωνία βρισκόταν σε αναβρασμό, καθώς Αριστερά και Δεξιά, Μιτεράν και Σιράκ μετά τη Συμφωνία του Μάαστριχτ στα τέλη του 1991 εγκατέλειπαν σταθερά όλες τις προεκλογικές τους εξαγγελίες κοινωνικού περιεχομένου, για να εφαρμόσουν δημοσιονομική λιτότητα και συρρίκνωση των κοινωνικών κεκτημένων στο όνομα της κάμψης των επιφυλάξεων της Γερμανίας για την υλοποίηση της ΟΝΕ.

Το υπονοούμενο της γαλλικής ελίτ περίπου έλεγε να καθησυχάσουμε πρώτα τη Γερμανία ότι το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα θα είναι στις προδιαγραφές του μάρκου και στη συνεχεία η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική θα χαλαρώσουν σχεδόν αυτόματα στον βαθμό που θα συγκροτούνται ευρωπαϊκά πολιτικά θεσμικά όργανα στη βάση μιας ενισχυμένης διακρατικής-διακυβερνητικής συνεργασίας. Τα παραπάνω που είχαν ήδη διαμορφωθεί ως βασική παράμετρος μιας παρατεταμένης κρίσης του πολιτικού συστήματος της Γαλλίας πήραν διάσταση παροξυσμού μετά την έναρξη της Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Κρίσης τον Σεπτέμβριο του 2008 και κυρίως την έναρξη της κρίσης στην Ευρωζώνη, την άνοιξη του 2010. Αρχικά ο Σαρκοζί επιχείρησε να επιβάλει μια κοινή θωράκιση της Ευρωζώνης, αλλά συνάντησε την αδιαπραγμάτευτη αντίθεση της Μέρκελ, στην οποία υπετάγη πλήρως τον Ιούνιο του 2010.

Δύο χρόνια αργότερα έχανε την προεδρική εκλογή από τον υποψήφιο των Σοσιαλιστών, Ολάντ, ο οποίος εξελέγη με σαφή λαϊκή εντολή τερματισμού της λιτότητας και παρόλα αυτά, υπήρξε απόλυτη συνέχεια των επιλογών του προκατόχου του.

Δεξιά και Σοσιαλιστές εναλλάσσονται στην εξουσία στη Γαλλία και αφήνουν στους ψηφοφόρους την αίσθηση ότι ό,τι και να ψηφίσουν η επιλογή είναι μία: διαρκής αγώνας δρόμου για περιορισμό των ελλείμματων ώστε να χωρέσουν στην ασφυκτική κανονικότητα του πλαφον 3% που επιτάσσει το Σύμφωνο Σταθερότητας συν συνεχή ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και κατεδάφιση της κοινωνικής προστασίας.

Αν συνειδητοποιήσουμε τα παραπάνω, τότε δεν τίθεται το ερώτημα γιατί η Γαλλία έφθασε στην αντισυστημική αμφισβήτηση, αλλά το αντίθετο, γιατί καθυστέρησε να εκδηλωθεί η αποστασιοποίηση της κοινής γνώμης από μια πολιτική ελίτ που δεν την αντιπροσωπεύει.

Ολα τα ενδεχόμενα ανοικτά
Ενα ντουέτο... για τέσσερις κάπως έτσι θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την πολιτική σκηνή της Γαλλίας την παραμονή του πρώτου γύρου: Με ποσοστό αναποφάσιστων γύρω στο 30% τέσσερις υποψήφιοι με δημοσκοπική μεταξύ τους διαφορά λίγο πιο πάνω από το όριο του στατιστικού λάθους, 19% για τους Φιγιόν και Μελανσόν και 22%-23% για τους Μακρόν και Λεπέν, όλοι οι συνδυασμοί για τον δεύτερο γύρο δεν είναι βέβαια εξίσου πιθανοί, αλλά δεν μπορούν να αποκλεισθούν: Μαρόν - Λεπέν, Φιγιόν - Λεπέν, Μελανσόν -Λεπέν, Μακρόν - Φιγιόν... Το κάθε ένα από τα παραπάνω σενάρια είναι μια επόμενη μέρα αποσταθεροποίησης:

• Το σενάριο Μακρόν - Λεπέν αφήνει την ακροδεξιά υποψήφιο να μονοπωλεί την αντισυστημική δυσαρέσκεια. Επιπλέον την ενισχύει, καθώς οι δύο εκλεκτοί της κομματικής βάσης των Ρεπουμπλικάνων και των Σοσιαλιστών, ο Φιγιόν και ο Αμόν, θα έχουν αποκλεισθεί.

• Το σενάριο Φιγιόν - Λεπέν είναι μια μονομαχία Σκληρής Δεξιάς και Άκρας Δεξιάς που ευνοεί την αποχή, το λευκό και το άκυρο.

• Το σενάριο Μελανσόν - Λεπέν μια μονομαχία της αντισυστημικής Ριζοσπαστικής Αριστεράς, με την Ακρα Δεξιά αφήνει χωρίς εκπροσώπηση τους κεντρώους και τους μετριοπαθείς συνολικά.

• Το σενάριο Φιγιόν - Μακρόν είναι μια μονομαχία δύο συστηματικών υποψηφίων όπου η οργή, ο θυμός και η αγανάκτηση που τροφοδοτούν τον Μελανσόν και τη Λεπέν δεν αντιπροσωπεύονται.

Οσοι αισθανθούν ότι στον δεύτερο γύρο δεν είχαν τη δυνατότητα να εκφρασθούν μπορούν να πάρουν την εκδικησή τους στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου, για τις οποίες όλοι συμφωνούν ότι επιφυλάσσουν εκπλήξεις και ότι σε κάθε περίπτωση δεν θα είναι όπως στο παρελθόν τρίτος γύρος της προεδρικής εκλογής, όπου ο νέος ένοικος του Μεγάρου των Ηλυσίων λαμβάνει αυτόματα την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία χωρίς την οποία δεν μπορεί να ασκήσει τις υπερεξουσίες του.

Δύο είναι τα ερωτήματα για τις βουλευτικές εκλογές και αφορουν τον Μακρόν και τη Λεπέν:

• Θα προλάβει ο πρώτος να συγκροτήσει λίστα υποψηφίων ή θα συγκατοικήσει με τους Ρεπουμπλικάνους του Φιγίον;

• Θα μπορέσει η δεύτερη στην περίπτωση που εκλεγεί πρόεδρος να διαμορφώσει μια βαρύνουσα κοινοβουλευτική παρουσία ή θα συγκατοικήσει με μια εχθρική κυβέρνηση που στην πράξη θα περιορίσει τις υπερεξουσίες της με στενή ερμηνεία του γράμματος του Συντάγματος;

Πόσο αλλάζει τις ισορροπίες το τελευταίο τρομο-χτύπημα

Το νέο αιματηρό επισκεπτήριο του τρόμου στην καρδιά του Παρισιού το βράδυ της Πέμπτης καταγράφηκε στο τέλος της εκστρατείας του πρώτου γύρου όπου ήταν κυρίαρχη η αβεβαιότητα, με την αδιευκρίνιστη ψήφο να είναι σταθερά γύρω στο 30% και στην κυριολεξία να έχουμε ένα κουαρτέτο υποψηφίων για τον δεύτερο γύρο - Μακρόν, Λεπέν, Φιγιόν και Μελανσόν- με ποσοστιαίες δημοσκοπικές διαφορές στα όρια του στατιστικού λάθους.

Θα επηρεάσει το τρομοκρατικό χτύπημα υπέρ της Λεπέν το αποτέλεσμα; Σε κάθε περίπτωση ένα μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο ότι τόσο οι Φιγιόν και Μακρόν, όσο και οι πολιτικές δυνάμεις που τους στηρίζουν, δεν έχουν διαφορές με την τρομολαγνική κατασταλτική πλειοδοσία της ακροδεξιάς υποψηφίου, αλλά απλά προσπαθούν να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο σκληροί από το Εθνικό Μέτωπο.

Τούτων λεχθέντων το παιχνίδι με τον φόβο για τον επηρεασμό του εκλογικού αποτελέσματος έχει αποδειχθεί τόσο στην περίπτωση του Brexit όσο και απέναντι στον Τραμπ αντιπαραγωγικό.

Κατάχρηση του φόβου από τη Λεπέν μπορεί να οριοθετήσει την πολυσυλλεκτικότητά της κυρίως στο τμήμα των ψηφοφόρων που δεν συμμερίζονται την Ατζέντα της Ακροδεξιάς, αλλά θέλουν να ρίξουν τιμωρητική ψήφο αποδοκιμάζοντας συνολικά το πολιτικό σύστημα.

Ενα ντουέτο για... τέσσερις

Ενα ντουέτο... για τέσσερις κάπως έτσι θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την πολιτική σκηνή της Γαλλίας την παραμονή του πρώτου γύρου: Με ποσοστό αναποφάσιστων γύρω στο 30% τέσσερις υποψήφιοι με δημοσκοπική μεταξύ τους διαφορά λίγο πιο πάνω από το όριο του στατιστικού λάθους, 19% για τους Φιγιόν και Μελανσόν και 22%-23% για τους Μακρόν και Λεπέν

Παίζει και... η ψήφος του φόβου

Θα επηρεάσει το τρομοκρατικό χτύπημα υπέρ της Λεπέν το αποτέλεσμα; Σε κάθε περίπτωση ένα μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο ότι τόσο οι Φιγιόν και Μακρόν, όσο και οι πολιτικές δυνάμεις που τους στηρίζουν, δεν έχουν διαφορές με την τρομολαγνική κατασταλτική πλειοδοσία της ακροδεξιάς υποψηφίου

ΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ
Ντόμινο σε Ισπανία, Ιταλία και Γερμανία;

Επόμενο και καθοριστικό ερώτημα πλην της αυτονόητης αναστάτωσης στις αγορές, οι πολιτικές επιπτώσεις της αποσταθεροποίησης της Γαλλίας εκτός συνόρων.

Θα αντέξει στην Ισπανία η κυβέρνηση μειοψηφίας του Ραχόι, καθώς επίκειται διάσπαση του Σοσιαλιστικού Κόμματος που την στηρίζει διά της αποχής με ορίζοντα την εκλογή νέου ηγέτη στις 21Μαΐου; Ενα ισχυρό μήνυμα αντισυστημικής πλημμυρίδας θα ενίσχυε τον Σάντσεθ που κοιτάει προς τους Podemos και θα ανακόψει την άνοδο της Ντιάζ που επαγγέλλεται στρατηγική Μεγάλου Συνασπισμού.

• Τι θα συμβεί στην Ιταλία όπου υπάρχει πλειοψηφία εναντίον της μόνιμης δημοσιονομικής λιτότητας και όχι μόνον: Η κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος με πρωθυπουργό τον Τζεντιλόνι και ηγέτη τον Ρέντζι βρίσκεται απέναντι στο Κίνημα των Πέντε Αστερων του Γκρίλο, τη Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι και τη Λέγκα του Βορρά του Σαλβίνι, ένα ετερόκλητο μέτωπο που έχει ως κοινό παρονομαστή την αμφισβήτιση της παραμονής της χωρας στην Ευρωζώνη.

• Ο κλυδωνισμός της Γαλλίας και κατά μείζονα λόγο μια συνακόλουθη αποσταθεροποίηση στη Μαδρίτη και τη Ρώμη πώς θα επηρεάσει την προεκλογική εκστρατεία στη Γερμανία με ορίζοντα τις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου; Η περιδίνηση της Ευρωζώνης θα θεωρηθεί ως αποτυχία των Μέρκελ - Σόιμπλε και θα ενισχύσει τον Σουλτς και τους Σοσιαλδημοκράτες ή αντίθετα θα ενισχύσει τα ανακλαστικά της περιχαράκωσης και της αναδίπλωσης στη συνέχεια;

Ενα είναι βέβαιο ότι η προεκλογική εκστρατεία στη Γαλλία ήταν ένα θρίλερ απρόσμενων εκπλήξεων, με τελευταία εξέλιξη την άνοδο του Μελανσόν που αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις τείνει να στερήσει από τη Λεπέν το μονοπώλιο της αντισυστημικής διαμαρτυρίας. Στις ΗΠΑ μετά την εκλογή Τραμπ πολλοί αναλυτές είχαν εκ των υστέρων αποφανθεί ότι αν οι Δημοκρατικοί αντί της Κλίντον είχαν επιλέξει τον Σάντερς, τότε δεν θα ήταν δυνατή η νίκη του στις εκλογές του Νοεμβρίου.