Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και ο  Όμιλος  Φίλων Θεσσαλονίκης του ΙΝΠ διοργανώνουν την 3^η επετειακή εκδήλωση μνήμης για τα 100 χρόνια από το 1922 στο πλαίσιο ενός προγράμματος με θέμα «Εκατό χρόνια από το 1922: Ταυτότητες, δομές, πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και ειδικά στις Νέες Χώρες».

 

Το 1922 θεωρείται τομή για τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό καθόσον σημαίνει την αναδίπλωση της παροικιακής αστικής τάξης και των προσφύγων στα τελικά όρια του ελληνικού κράτους – έθνους.

Λαμβάνοντας υπόψη τις μέχρι σήμερα μελέτες, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται όχι μόνο στην εκστρατεία αυτήν καθ' εαυτήν και στην εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα αλλά στο Μεσοπόλεμο ευρύτερα, κυρίως στην περιοχή των λεγομένων Νέων Χωρών.

 

Ο «σύντομος» ελληνικός Μεσοπόλεμος (1922-1940) χαρακτηρίστηκε από την προσπάθεια ομογενοποίησης ενός ετερόκλητου εθνοτικά και πολιτισμικά πληθυσμού. Την ίδια περίπου εποχή τα κράτη που προέκυψαν από τη διάλυση των τριών αυτοκρατοριών, της Αυστροουγγρικής, της Ρωσικής και της Οθωμανικής, βρέθηκαν στην ανάγκη να ενσωματώσουν και να ομογενοποιήσουν τους πληθυσμούς τους και να επουλώσουν τα τραύματα του πολέμου. Υπάρχουν εμφανείς αναλογίες με φαινόμενα που καταγράφηκαν την ίδια εποχή σε άλλες βαλκανικές ή ευρωπαϊκές χώρες και γίνεται  προσπάθεια να εντοπιστούν και να μελετηθούν οι ιδιαιτερότητες, οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις της ελληνικής περίπτωσης σε σχέση με το ευρύτερο και το περιφερειακό της πλαίσιο. Η διεπιστημονική και συγκριτική προσέγγιση αναμένεται να ξεδιπλώσει διάφορες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πλευρές του Μεσοπολέμου.

 

Συγκεκριμένος στόχος της 3ης εκδήλωσης είναι η ανίχνευση των κοινωνικών και πολιτικών επιπτώσεων  των ποικίλων οικιστικών προγραμμάτων εγκατάστασης των προσφύγων σε όλη την επικράτεια, μέσα από χωροκοινωνικές αφηγήσεις καθώς και από τις εγγραφές τους στο φαντασιακό, το συμβολικό και τη βιωμένη εμπειρία.

 

 

 

ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

 

Θεματική: Αφηγήσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής: χώρος και κοινωνία

Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2022  6μμ

ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΕΝΕΚΕΝ, Προξένου Κορομηλά 37

Θεσσαλονίκη

 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

 

18.00 - Προβολή αποσπασμάτων από ντοκιμαντέρ και ταινίες

Κώστας Καρυωτάκης, “Ένας πρακτικός θάνατος”, Ανάγνωση: Τέλλος Φίλης

 

18.15 - Σάσα Λαδά, Ομ. Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ - Εισαγωγή

 

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Οι νέοι προσφυγικοί οικισμοί

 

18.30- 18.45 - Βασ. Κολώνας, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας,

Προσφυγικοί οικισμοί, Συνέχειες και ασυνέχειες στην αρχιτεκτονική της

κατοικίας

 

18.45-19.00 - Αθηνά Βιτοπούλου, Επίκ. Καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ 

Εκσυγχρονισμός και εξάλειψη προσφυγικών ιχνών. Ο συνοικισμός της Αγίας 
Φωτεινής στη Θεσσαλονίκη ως παράδειγμα αυθόρμητης αυτοστέγασης

 

19.00- 19.15 - Έλσα Κοντογεώργη, Διευθύντρια Ερευνών, Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού, Ακαδημία Αθηνών 

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή: όψεις της κατάστασης στη Μακεδονία κατά την περίοδο της άφιξης των προσφύγων και της ανταλλαγής των πληθυσμών. 

 

19.15-19.30 – Συζήτηση - συντονίζει: Μαρία Καβάλα,  Επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Α.Π.Θ.

 

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Αναπαραστάσεις του φαντασιακού και του συμβολικού

 

19.30 -19.45 - Βασίλης Βασιλειάδης, Επικ. Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας ΑΠΘ

Η γλώσσα, ο τόπος, ο προσφυγικός εαυτός σε λογοτεχνικά κείμενα για τη Μικρά Ασία

 

19.45-20.00 - Άνθη Καρρά, Νομικός και Μεταφράστρια

Αβραάμ Παπάζογλου, ανάμεσα στην Πόλη και τη Σαλονίκη. Μετεγκατάσταση και μεσολάβηση στο χώρο της λογοτεχνίας και της τέχνης στο Μεσοπόλεμο

 

20.00- 20.15 - Γιώργος Ανδρίτσος, Ιστορικός, Ανεξάρτητος ερευνητής

Η “δύσκολη” εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα στις ελληνικές ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου μήκους από το 1945 μέχρι το 1981

 

20.15- 20.30 - Κωνσταντίνος Αβραμίδης, Λέκτορας Αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πλάτων Ησαΐας, Αρχιτέκτων - Architectural Association,  Όλγα Μπαλαούρα, Δρ. Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος - ερευνήτρια, μαζί με τους Post-Spectacular Office.

Καισαριανή 22: Ιστορίες και Προτάσεις

 

20.30- 21.00 - Συζήτηση, Συμπεράσματα, συντονίζει: Απόστολος Λυκεσάς, δημοσιογράφος, συγγραφέας

 

 

 

 

 

 

Κώστας Καρυωτάκης, “Τρεις μεγάλες χάρες”, (γραφή Ιανουάριος 1928)

II. ΕΝΑΣ ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Δὲν ξέρω τί φοροῦσε στὸ κεφάλι. Τὰ ροῦχα της δὲν εἶχαν οὔτε σχῆμα οὔτε χρῶμα. Ἐμπῆκε στὸ γραφεῖο κρατώντας στὴν ἀγκαλιὰ δυὸ παιδιὰ καὶ σέρνοντας τέσσερα. Καθένα ἔκλαιγε ἢ ἐφώναζε μὲ ἰδιαίτερο τρόπο. Ἄλλο τραβοῦσε τὸ φουστάνι της, ἄλλο τὰ μαλλιά της. Ἕνα ἀγόρι ὡς τριῶν χρονῶν ἔτρεμε μὲ κάτι παράξενα ἀναφιλητά, χωρὶς νὰ κλαίει. Ὅλα μαζὶ -- φριχτὴ συμφωνία -- ἐκοίταζαν τὴ μητέρα τους ὅπως οἱ μουσικοὶ τὸ μαέστρο. Αὐτὴ ὅμως εἶχε ξεχάσει τὴν παρτιτούρα της σ᾿ ἕνα κομψὸ γραφειάκι ἀπὸ acajou.

Στάθηκε μπροστά μας μὲ ὀρθάνοιχτα μάτια. Κάτι σὰν ψεύτικο γέλιο, μιὰ γκριμάτσα οἴκτου πρὸς τὸν ἑαυτό της, ἐξηγοῦσε τὰ λόγια της. Ἦταν Ἀρμένισσα. Ὁ ἄντρας της ἐπέθανε σ᾿ ἕνα χωριό, κ᾿ ἦρθε ἀπὸ κεῖ ζητώντας ψωμὶ γιὰ τὰ παιδιά της. Τώρα παρακαλοῦσε νὰ στεγασθεῖ. Κάποιος ποὺ ἤξερε τὴ γλῶσσα της τῆς εἶπε ὅτι δὲν ὑπῆρχε πουθενὰ θέσις. Καὶ καθὼς δὲν ἤθελε νὰ καταλάβει, τὴν ἔβγαλαν ἔξω στὸ διάδρομο. Ἔμεινε ξαπλωμένη μὲ τὰ παιδιά της ὡς τὸ μεσημέρι. Τὴν ἄλλη μέρα, ἡ ἴδια ἱστορία. Ἦρθε πολλὲς φορὲς ἀκόμη.

Ἐπιτέλους τὴν ἔριξαν σὲ μία ἀποθήκη. Τριάντα οἰκογένειες προσφύγων ποὺ ἔμεναν ἐκειμέσα εἶχαν χωρίσει τὰ νοικοκυριά τους πρόχειρα, μὲ φανταστικοὺς τοίχους. Μπόγοι, κασέλες, κουβέρτες ἁπλωμένες, ξύλα βαλμένα στὴ γραμμή, ἐσχημάτιζαν τετράγωνα, τὰ μαχητικὰ τετράγωνα τῆς τελευταίας ἀμύνης. Σ᾿ αὐτὲς τὶς φωλιὲς ἀκινητοῦσαν ἢ ἐσάλευαν πένθιμα σκιὲς ἀνθρώπων. Τρεῖς τρεῖς, πέντε πέντε, σκορπισμένοι ἀνάμεσα σὲ ρυπαρὰ ροῦχα καὶ ὑπολείμματα ἐπίπλων, ἦταν σὰ νὰ ψιθύριζαν παραμύθια ἢ νὰ προσπαθοῦσαν σιγὰ ν᾿ ἀποτινάξουν τὸ σκοτάδι.

Τώρα ἡ ἀποθήκη φωτίζεται ἀπὸ ἕνα κερί. Κάποιο δέμα τυλιγμένο μὲ καθαρὸ ἄσπρο πανὶ ἔχει τοποθετηθεῖ προσεκτικά, κάθετα πρὸς τὸν τοῖχο, χάμου. Εἶναι τὸ μικρότερο ἀπὸ τὰ ἕξι παιδιὰ τῆς Ἀρμένισσας, ποὺ πέθανε λίγες ὧρες μετὰ τὴν ἐγκατάστασή τους. Τ᾿ ἀδέλφια του παίζουν ἔξω στὸν ἥλιο. Ἡ μητέρα, ξαλαφρωμένη, παραστέκει γιὰ τελευταία φορὰ τὸ μωρό της. Οἱ ἄλλες γυναῖκες τὴ μακαρίζουν, γιατί θὰ μπορέσει ἀπὸ αὔριο νὰ πιάσει δουλειά. Εἶναι σχεδὸν εὐτυχής. Καὶ ὁ νεκρὸς ἀκόμη περιμένει μὲ τόση ἀξιοπρέπεια.

 

.