“Δημοκρατία. Ιστορική αναδρομή” του John Dunn από το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Γιατί είναι τόσο σημαντική η δημοκρατία σήμερα; Τι σημαίνει πραγματικά η επικράτησή της στον σύγχρονο κόσμο; Πώς καθορίζει το πολιτικό φαντασιακό του σημερινού ανθρώπου; Στη διάρκεια του 20ού αιώνα η δημοκρατία αναδείχτηκε στον πολιτικό πυρήνα του πολιτισμού που εξάγει η Δύση στον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα, καθώς οι νεότευκτες δημοκρατίες στη Μέση Ανατολή και αλλού αρχίζουν να ανθίζουν, επιβάλλεται περισσότερο από ποτέ να κατανοήσουμε τι είναι πραγματικά η δημοκρατία.
Στο βιβλίο αυτό ο Τζων Νταν, ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς στοχαστές στην Αγγλία, επιχειρεί να εξηγήσει την ξεχωριστή θέση που κατέχει η δημοκρατία στον σημερινό κόσμο. Μέσα από μια ιστορική ανασκόπηση, με βασικούς σταθμούς τη γέννηση της ιδέας και του πρώτου δημοκρατικού πολιτεύματος στην αρχαία Αθήνα και στη συνέχεια, σχεδόν δυο χιλιετίες αργότερα, την αναβίωση και τη μεταμόρφωση της δημοκρατίας κατά την Αμερικανική και Γαλλική Επανάσταση, ο Νταν θα δώσει την απάντησή του επιστρατεύοντας την ιδέα της αντιπαλότητας μεταξύ του «συστήματος του εγωισμού» και του «συστήματος της ισότητας», για την οποία είχε κάνει λόγο ο Μπουοναρρότι: Η δημοκρατία υποστήριξε το (αριστοκρατικών καταβολών) σύστημα του εγωισμού, κι αυτό από την πλευρά του υιοθέτησε και αναδιαμόρφωσε τη δημοκρατία. Έτσι, ενώ το σύστημα του εγωισμού ορίζεται ακριβώς μέσα από την αντίθεσή του προς αυτό που κατεξοχήν ορίζει τη δημοκρατία, δηλ. το σύστημα της ισότητας, η δημοκρατία κατάφερε να επικρατήσει επειδή «σύναψε ειρήνη» με τον πλούτο και την ισχύ, που με τη σειρά τους ωφελήθηκαν από τη νομική ισότητα των πολιτών.
Χάρη σε αυτή την εξισορροπητική λειτουργία της η δημοκρατία αναδείχτηκε στην αποτελεσματικότερη πολιτειακή μορφή της νεωτερικής κοινωνίας. Κι αν σήμερα μας φαίνονται πολλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημοκρατίες της Δύσης, ο Νταν μας υπενθυμίζει ότι η δημοκρατία δεν είναι πανάκεια για κανένα από αυτά. Αλλά είναι εντελώς λάθος να τα αποδίδουμε σε αυτήν. Αν υπάρχει ευθύνη, αν τελικά αποδειχτεί ότι υπάρχει, δεν θα βρίσκεται στα άστρα μας, ούτε καν στους πολιτικούς, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες, που επιλέγουμε για να μας κυβερνήσουν. Θα βρίσκεται σε εμάς τους ίδιους. Αυτό είναι που υπόσχεται η δημοκρατία και, ακόμα και με την εξασθενημένη μορφή που την απολαμβάνουν σήμερα οι πολίτες της Δύσης, αυτό είναι που η δημοκρατία θα προσφέρει.
Ο Τζων Νταν (γ. 1940) είναι ομότιμος καθηγητής πολιτικής θεωρίας στο King’s College του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Μεταξύ των πολυάριθμων έργων του συγκαταλέγονται τα The Political Thought of John Locke (1969), Western Political Theory in the Face of the Future (1979), Rethinking Modern Political Theory (1985), The Cunning of Unreason (2000), Breaking Democracy’s Spell (2014) κ.ά.
