“Καλοχρόνισμα”...της Ανατολής Γκαγκοπούλου*
Καλοχρόνισμα
Συμβατική ή
μη η έννοια του χρόνου αποτελεί θεμελιώδη αρχή της επιστήμης, της ιστορικής
ανάλυσης και της ζωής. Η εξέλιξη
προϋποθέτει το χρόνο διαιρεμένο είτε σε επίπεδα- παρελθόν, παρόν, μέλλον- είτε
σε ποικίλες μετρήσιμες μονάδες. Ο πολιτισμός εκτιμάται με τη βοήθεια του χρόνου, γίνονται συγκρίσεις, απολογισμοί, τίθενται
νέοι στόχοι και οριοθετούνται χρονικά. Θετικά ή αρνητικά τα αποτελέσματα της
χρονικής εξέλιξης σηματοδοτούνται ποικιλοτρόπως από τον καθένα, ενώ χρονικά
ορόσημα τοποθετούνται στη διάρκειά του, όπως γενέθλια, γιορτές , εθνικές ή οικογενειακές επέτειοι,
παγκόσμιες ημέρες ως αφορμές σκέψης, περισυλλογής, ψυχαγωγίας και
ανατροφοδότησης για τη συνέχεια της ζωής.
Πώς έφτασε
όμως από μια εξαιρετικά βοηθητική για την ανθρωπότητα έννοια, ο χρόνος να
αποτελεί θηλιά στο λαιμό του σύγχρονου ανθρώπου; Προθεσμίες παράδοσης εργασιών,
πληρωμών, συναντήσεις, κρίσιμα ραντεβού, εξυπηρέτηση σε υπηρεσίες,
δραστηριότητες, διασκέδαση, όλα τα παραπάνω κι ακόμη περισσότερα πνίγουν το
άτομο που πασχίζει να αντεπεξέλθει σε υποχρεώσεις που δημιουργήθηκαν για μια
καλύτερη ποιότητα ζωής που όμως τελικά την καθιστούν χειρότερη μέσα στα στενά
χρονικά πλαίσια του εικοσιτετραώρου. Στην εποχή της αποθέωσης της νεότητας -φυσικής ή τεχνητής- ο χρόνος είναι
αμείλικτος εχθρός που οδηγεί σε απώλεια δυνάμεων ή αγαπημένων ανθρώπων, στα
δυσάρεστα γηρατειά και εντέλει στην
ανυπαρξία. Έτσι γίνεται ο πανδαμάτωρ χρόνος
τιμωρός, αυστηρός δάσκαλος, σκληρός δικαστής, αλλά και κατευναστής παθών, διευκολυντής της λήθης και της συγχώρεσης, εμψυχωτής και
θεραπευτής.
Δεν είναι σίγουρα ο χρόνος ο κακός ή καλός
δαίμονας του ανθρώπου, ενοχοποιείται και
αναλαμβάνει ευθύνες που δεν του ανήκουν, καθώς την αποκλειστική υπαιτιότητα
έχει το ίδιο το άτομο. Απόσειση ευθυνών και πάλι λοιπόν, προσφιλής τακτική του
σύγχρονου ανθρώπου και σημείο των καιρών. Το βάρος των προσωπικών επιλογών και
αποφάσεων μετατίθεται στις πλάτες του γεροχρόνου (!) Πόσο εξυπηρετεί ακόμη κι η
αυτή η προσωποποίησή τη διάθεση απενοχοποίησης του ίδιου του ατόμου….
Όμως όποιος θέλει να εστιάζει στη θετική
πλευρά της ζωής θα θαυμάσει πραγματικά την ευελιξία του ανθρώπινου νου, την
επινοητικότητα του θνητού όντος που προκειμένου να αναθαρρήσει από τις
απογοητεύσεις που δέχεται, να ανασυντάξει δυνάμεις, να ξαναπροσπαθήσει και να
δοκιμαστεί εκ νέου, διατηρεί την ελπίδα μέσω της Πρωτοχρονιάς, της αφετηρίας
του νέου έτους. Θέλει να περιμένει πως η κακοτυχία θα τον εγκαταλείψει απλά και
μόνο επειδή ξημέρωσε μια νέα μέρα, η συνέχεια της προηγούμενης, ότι ο τροχός
της ζωής θα πάρει ανοδική πορεία, ότι θα αποκτήσει τα υλικά αγαθά που
ονειρεύεται, ότι θα βρει την αγάπη ή τον έρωτα, ότι νέες επιστημονικές
ανακαλύψεις θα τον διευκολύνουν, θα τον θεραπεύσουν, θα τον οδηγήσουν στη ζωή
που φαντάζεται και προσδοκά. Όλα
τούτα βέβαια τα φέρνει η επίμονη προσπάθεια των ανθρώπων να δημιουργήσουν και
να ζήσουν μια ζωή που κανείς δεν ξέρει πότε ακριβώς θα λήξει. Είναι λοιπόν μια
αναμέτρηση με τη θνητότητα ο δημιουργικός οίστρος των ανθρώπων και ο χρόνος μια
διαρκής υπενθύμιση αυτής της θνητότητας. Έτσι τον ξορκίζουν ή τον εξευμενίζουν με κάλαντα και ποιήματα και κείμενα κι ευχές
που περισσότερο θέλουν να πείσουν πως υπάρχει αντίσταση στη φθορά και συνέχεια-
μέσω των παραδόσεων και της τέχνης- σε μια προδιαγεγραμμένη σύντομη πορεία
ζωής.
Συνειδητά
λοιπόν και χωρίς ίχνος απαισιοδοξίας αλλά κοιτώντας τη φωτεινή πλευρά της ζωής ας συμμετάσχουμε στο πανηγύρι της επιβίωσης,
στον πρωτοχρονιάτικο θρίαμβο του τερματισμού και της αφετηρίας που μπορεί να
είναι προσωρινοί αλλά όχι μάταιοι, καθώς καθημερινά νέα επιστημονικά επιτεύγματα και νέα έργα
τέχνης δημιουργούνται, νέοι άνθρωποι γεννιούνται, νέοι έρωτες αναπτύσσονται,
νέες φιλίες χτίζονται και συμβαίνουν γύρω μας
όλα αυτά που τελικά δίνουν νόημα στη ζωή. Καλή νέα χρονιά!
Ο χρόνος
είναι γρήγορος ίσκιος πουλιών
Τα μάτια μου ορθάνοιχτα μες στις εικόνες του
Τα μάτια μου ορθάνοιχτα μες στις εικόνες του
Γύρω απ'
την ολοπράσινη επιτυχία των φύλλων
Οι πεταλούδες ζουν μεγάλες περιπέτειες
Οι πεταλούδες ζουν μεγάλες περιπέτειες
Ενώ
η αθωότητα
Ξεντύνεται
το τελευταίο της ψέμα
Γλυκιά
περιπέτεια Γλυκιά
Η Ζωή.
Η Ζωή.
(Οδυσσέας
Ελύτης, Προσανατολισμοί, Δεύτερη φύση
ΙΙ)