γράφει η Φωτεινή Τζουβελέκη*

Δεν είναι σπάνιο να καταλάβει κανείς τις επιρροές που έχει το αρχαίο θέατρο στη σύγχρονη υποκριτική. Από τη δομή του δράματος με ύβρις- δική - νέμεσις κατασκευάζονται οι σύγχρονες δομές μιας ταινίας, με το πρωταγωνιστή να περνάει τις ψυχολογικές μεταπτώσεις ώστε να φτάσει στη κάθαρση, δηλαδή το χαρούμενο τέλος. Ο από μηχανής θεός, η ξαφνική λύση η οποία απρόσμενα βοήθα  το πρωταγωνιστή ώστε να βρει τη πραγματική ευτυχία. Το θέατρο δημιουργεί εντυπώσεις που προξενούν ελπίδα στον θεατή, όπως έκανε χρόνια πριν.

Δεν είναι τυχαίο που οι σύγχρονοι ηθοποιοί, ακόμη και σε ταινίες δράσης ή κωμωδίες, δανείζονται στοιχεία από την αρχαία τραγωδία ή κωμωδία. Η χρήση της υπερβολής, της τονισμένης εκφοράς του λόγου, και της έντονης σωματικής έκφρασης, όλα αυτά έχουν ρίζες στο αρχαίο θέατρο που απαιτούσε ορατότητα και ακουστικότητα σε μεγάλα αμφιθέατρα.

Η σημασία του χορού στην αρχαία σκηνή εντοπίζεται σήμερα σε ομάδες ηθοποιών που λειτουργούν σαν ενιαίο σύνολο, μεταδίδοντας πληροφορίες και συναισθήματα στο κοινό. Η συλλογική αυτή παρουσία δημιουργεί μια αίσθηση ρυθμού και συνέχειας στην αφήγηση.

Η μάσκα, αν και πλέον δεν χρησιμοποιείται στον ίδιο βαθμό, έχει αφήσει το αποτύπωμά της στις τεχνικές μεταμόρφωσης του ηθοποιού. Σήμερα, το μακιγιάζ, τα κοστούμια και οι τεχνικές υποκριτικής λειτουργούν σαν σύγχρονες «μάσκες», βοηθώντας τον ηθοποιό να μεταβεί από ρόλο σε ρόλο.

Οι θεματικοί άξονες του αρχαίου δράματος, όπως η σύγκρουση ανθρώπου με μοίρα, οι οικογενειακές τραγωδίες και οι υπαρξιακές ανησυχίες, παραμένουν κυρίαρχοι στη σύγχρονη δραματουργία. Ακόμη και σε σύγχρονες σειρές ή ταινίες, η αίσθηση του πεπρωμένου και της αναπόφευκτης σύγκρουσης καθηλώνει το κοινό.

Η αρχή, η μέση και το τέλος του αρχαίου δράματος έθεσαν τις βάσεις για τη σημερινή τριμερή δομή σεναρίου. Οι σεναριογράφοι εξακολουθούν να χτίζουν το σενάριο σε τρία μέρη, ώστε να κρατούν την αγωνία και να οδηγούν την ιστορία προς μια κορύφωση.

Το στοιχείο του προλόγου, που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για να παρουσιάσουν το σκηνικό και τους ήρωες, συναντάται σήμερα στην πρώτη σκηνή μιας ταινίας ή σειράς, που συστήνει τον θεατή στον κόσμο της ιστορίας και θέτει το πλαίσιο.

Η σύγκρουση, θεμελιώδες συστατικό του αρχαίου θεάτρου, αποτελεί και σήμερα τον κινητήριο μοχλό κάθε ιστορίας. Χωρίς σύγκρουση, δεν υπάρχει ενδιαφέρον ούτε ανάπτυξη χαρακτήρων· και αυτό το δίδαξε πρώτο το αρχαίο δράμα.

Η κάθαρση, ως ψυχική λύτρωση, δεν περιορίζεται πλέον στο τραγικό τέλος, αλλά εμφανίζεται σε κάθε είδος – από ρομαντικές κομεντί μέχρι θρίλερ. Η ανάγκη του κοινού να βιώσει μια συναισθηματική κορύφωση και να αφήσει πίσω του το άγχος της ιστορίας παραμένει αμετάβλητη.

Η ίδια η σκηνογραφία του αρχαίου θεάτρου, με τα μεγάλα, εντυπωσιακά σκηνικά, αποτέλεσε έμπνευση για τη δημιουργία εντυπωσιακών σκηνικών στις κινηματογραφικές υπερπαραγωγές. Σκοπός πάντα ήταν και είναι να δημιουργηθεί μια καθηλωτική εμπειρία, που μεταφέρει τον θεατή σε έναν άλλο κόσμο.

Αν λοιπόν αγαπάτε το θέατρο, ή θέλετε να καταλάβετε καλύτερα κάποιες καταστάσεις στη ζωή σας, προτείνω ανεπιφύλακτα να δείτε μια τραγωδία στο θέατρο. Αν πας σε θέατρο με τη αρχαία μορφή, να καθίσεις το κάθισμα, στη κεκλιμένη κερκίδα το οποίο φτιαχνόταν στις πλαγιές λόφων για καλύτερη ορατότητα. Ετσι, μπορείς να αισθανθείς πιο κοντά με το πολιτισμό μας, να διδαχτείς μηνύματα τα οποία δεν ήξερες ότι μπορείς να βρεις σε κάτι τόσο αρχαίο. Ισως, όλες οι απαντήσεις που ψάχνουμε σε συμβουλές γκουρού και στο ινσταγκραμ να κρύβονται σε αρχαίες πηγές.

* Η Φωτεινή Τζουβελέκη είναι φοιτήτρια Φιλοσοφίας