Κοινή γνώμη χωρίς τον κοινό νου...της Ανατολής Γκαγκοπούλου*
Κοινή γνώμη χωρίς τον κοινό νου
Υπάρχουν κάποιες έννοιες που
διατρέχουν την καθημερινότητα στη χώρα μας οι οποίες δεν είναι βέβαιο πως
αντέχουν στην κριτική και παρόλα αυτά χρησιμοποιούνται για να θεμελιωθούν πάνω
τους συλλογισμοί, ισχυρισμοί και πολιτικές θέσεις. Η έννοια της κοινής γνώμης, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα διαστρέβλωσης και
ιδιοποίησης. Κοινή είναι η γνώμη της πλειοψηφίας που εκφράζεται μέσα από
εκλογές , σφυγμομετρήσεις, δημοσκοπήσεις, συλλογικά κείμενα . Έχει ήδη
διαμορφωθεί μέσα από ένα σύστημα παροχής γνώσεων
στο οποίο μετέχουν άτομα και θεσμοί όπως
γονείς, γείτονες, φίλοι, εκπαιδευτικό σύστημα, ΜΜΕ, θρησκεία. Αρκεί όμως να σκεφτεί κάποιος με ποιον τρόπο
προσδιορίζεται και πώς υπολογίζεται η
κοινή γνώμη σήμερα για να αρχίσει να
έχει επιφυλάξεις για αυτούς που την επικαλούνται.
Τα δείγματα ατόμων σε έρευνες από τα οποία εξάγονται συμπεράσματα
είναι πολύ μικρά, οι ερωτήσεις που τίθενται τυποποιημένες, δίνουν ελάχιστες
επιλογές απάντησης που πολύ συχνά δεν αντιπροσωπεύουν τον ερωτηθέντα. Ο πολίτης
καλείται να προσαρμόσει τη γνώμη του σε έτοιμες απαντήσεις που δεν του
επιτρέπουν να εκφράσει την ιδιαίτερη, δική του άποψη. Ακόμη και το θέμα της
δημοσκόπησης διαμορφώνει από μόνο του την «κοινή γνώμη», όπως όταν η
επικαιρότητα συγκλονίζεται από σημαντικότατα για την πορεία του πλανήτη και της
χώρας γεγονότα και το γκάλοπ ασχολείται με τη δημοτικότητα κάποιων διαττόντων τηλεοπτικών αστέρων ή
προσπαθεί να εντοπίσει το δημοφιλέστερο μέρος για διακοπές. Εφόσον καθημερινά
δημοσιεύονται δεκάδες αποτελέσματα ποικίλων ερευνών, η πλειοψηφία τα λαμβάνει
υπόψη της και επηρεάζεται από αυτά ,όταν εκφέρει άποψη ή και τα χρησιμοποιεί
ακόμη για να τεκμηριώσει θέσεις της .
Στις δημοκρατίες επικρατεί η ελεύθερη
πληροφόρηση και έκφραση χωρίς
στρεβλώσεις και χειραγώγηση και υπάρχουν τρόποι που προσφέρουν τα
σύγχρονα τεχνολογικά μέσα για να γίνει αυτό. Ωστόσο, όταν στις περισσότερες ειδησεογραφικές
πύλες κυριαρχούν τα επουσιώδη θέματα ενώ
τα ουσιώδη αποτελούν τους ουραγούς της
επικαιρότητας , όταν από παντού
αναδύονται διαφημιστικά μηνύματα που απευθύνονται στο ναρκισσισμό των ατόμων
και στα κατώτερα ένστικτά τους, όταν ανυπόστατες ειδήσεις εμφανίζονται και
διαψεύδονται διαδοχικά ,όταν στην ίδια σελίδα φιλοξενείται ισότιμα ο επιστήμονας
και ο προφήτης του καφέ ή ο μάγος , υπάρχουν ισχυρές αμφιβολίες για τη
λειτουργία του πολιτεύματος. Διότι πώς μπορεί να χαρακτηριστεί δημοκρατική μια
τακτική που στοχεύει στην αχρήστευση του νου ,της λογικής των ατόμων ; Τα άτομα
ψυχικά και σωματικά εξουθενωμένα από την ανταγωνιστική και ζοφερή
καθημερινότητα, καταιγιζόμενα από έναν κυκεώνα
ειδήσεων αμφίβολης αξιοπιστίας, έχουν παραιτηθεί της λογικής τους και καλύπτονται πίσω από το προπέτασμα της κοινής
γνώμης.
Δεν είναι καθόλου ευοίωνο το γεγονός
πως η κοινή γνώμη είναι συχνά συνδεδεμένη με το παράλογο, το μη λογικό, το
αντιεπιστημονικό. Ο μέσος πολίτης θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον ορθό λόγο
για να κρίνει, να αποφασίσει, να επιλέξει, να διαλεχθεί, να εκφραστεί. Ο
διαφωτισμός μπορεί να απέχει τρεις αιώνες αλλά η αναγκαιότητά της συστηματικής
χρήσης του ορθού λόγου προβάλλει επιτακτική τον εικοστό πρώτο αιώνα για να αποτινάξει την
άγνοια, την επανάπαυση στα στερεότυπα, στην αυθεντία των ειδήσεων ή της
διάψευσής τους. Κι όμως είναι τόσο απλό: το μόνο που χρειάζεται είναι ο κοινός
νους να διαμορφώνει την κοινή γνώμη.
* Η Ανατολή Γκαγκοπούλου είναι φιλόλογος - εκπαιδευτικός στο 2ο ΓΕΛ Ωραιοκάστρου και αρθρογραφεί στο avatonpress.gr
